Sądy

Artykuł 25

1. Sądy sprawują wymiar sprawiedliwości. Najwyższym organem sądowym jest Sąd Najwyższy.

2. Sąd orzeka:

a) w sprawach karnych, w sprawach cywilnych, w innych sprawach określonych ustawami;

b) o prawomocności decyzji administracyjnej;

c) o zgodności rozporządzenia samorządu z innymi aktami normatywnymi oraz o unieważnieniu takiego rozporządzenia;

d) o stwierdzeniu zaniechań przez samorządy lokalne w wykonywaniu obowiązków legislacyjnych.

3. Sąd Najwyższy, oprócz wypełniania kompetencji określonych w ust. 2, gwarantuje jednolitość stosowania prawa przez sądy, wydając w tej sprawie postanowienia wiążące sądy.

4. Struktura organizacyjna sądów jest wielopoziomowa. Dla określonej grupy spraw — w szczególności dla sporów prawnych z zakresu spraw administracyjnych i pracowniczych – mogą być powoływane odrębne sądy.

5. Organy samorządu sędziowskiego współuczestniczą w administrowaniu sądami.

6. W rozstrzyganiu sporów ustawa może dopuszczać udział innych organów.

7. Szczegółowe przepisy regulujące strukturę i administrację sądów oraz uprawnienia sędziów i ich uposażenie, określa ustawa organiczna.

Artykuł 26

1. Sędziowie są niezależni, podlegają tylko ustawom i są niezawiśli w swoich działaniach. Mogą być odwołani z urzędu wyłącznie z przyczyn i w ramach postępowania określonego w ustawie organicznej. Sędziowie nie mogą być członkami partii politycznych i nie mogą prowadzić działalności politycznej.

2. Sędziowie są powoływani na urząd przez Prezydenta Republiki zgodnie z przepisami ustawy organicznej. Sędzią może być mianowana osoba, która ukończyła trzydziesty rok życia. Z wyjątkiem prezesa Sądu Najwyższego, sędziowie mogą sprawować swój urząd do osiągnięcia wieku emerytalnego.

3. Prezesa Sądu Najwyższego na okres dziewięciu lat, na wniosek Prezydenta Republiki, wybiera Sejm. Do wyboru Prezesa Sądu Najwyższego wymagana jest większość ⅔ głosów posłów na Sejm.

Artykuł 27

1. Sąd — jeśli ustawa nie stanom inaczej — orzeka kolegialnie.

2. W postępowaniu sądowym — w sprawach i w trybie określonym ustawowo — mogą również uczestniczyć sędziowie niezawodowi.

3. Funkcję sędziego orzekającego jednoosobowo oraz przewodniczącego składu sędziowskiego może pełnić wyłącznie sędzia zawodowy. W sprawach określonych ustawą, kompetencje sędziego orzekającego jednoosobowo może wykonywać także sekretarz sądowy; art. 26 ust. l stosuje się odpowiednio.

Artykuł 28

1. Sądy w procesie stosowania prawa, dokonując wykładni tekstu aktów normatywnych, winny mieć na uwadze ich cele oraz treść Konstytucji. W wykładni Konstytucji i ustaw należy mieć na względzie, iż służą one realizacji celów moralnych i ekonomicznych oraz pozostają w zgodzie ze zdrowym rozsądkiem oraz dobrem publicznym.

Prokuratura

Artykuł 29

1. Prokurator Generalny i prokuratura, jako organy uczestniczące w wymiarze sprawiedliwości, reprezentują państwo w wymierzaniu kary. Prokuratura ściga przestępstwa, występuje przeciwko innym czynom lub zaniechaniem niezgodnym z prawem, a także podejmuje działania mające na celu zapobieganie czynom bezprawnym.

2) Zgodnie z ustawą Prokurator Generalny i prokuratura:

a) wykonują swoje uprawnienia i obowiązki w postępowaniu śledczym;

b) występują jako oskarżyciel publiczny w postępowaniu sądowym;

c) sprawują nadzór nad zgodnym z prawem wymierzeniem kary;

d) wykonują inne zadania i obowiązki określone ustawą.

3. Prokurator Generalny mianuje prokuratorów oraz zarządza i kieruje strukturami prokuratury. Z wyjątkiem Prokuratora Generalnego prokuratorzy mogą sprawować swój urząd do osiągnięcia wieku emerytalnego.

4. Prokuratora Generalnego na okres dziewięciu lat, na wniosek Prezydenta Republiki, wybiera Sejm. Do wyboru Prokuratora Generalnego wymagana jest większość ⅔ głosów posłów na Sejm.

5. Prokurator Generalny składa Sejmowi roczne sprawozdania ze swej działalności.

6. Prokuratorzy nie mogą być członkami partii politycznych i nie mogą prowadzić działalności politycznej.

7. Szczegółowe przepisy dotyczące struktury i działalności prokuratury, uprawnień Prokuratora Generalnego oraz prokuratorów i ich uposażenia określa ustawa organiczna.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Artykuł 30

1. Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje działania w interesie obrony praw podstawowych, każdy może wystąpić z wnioskiem o jego interwencję.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich analizuje znane mu przypadki nadużycia praw podstawowych bądź też występuje o ich rozpatrzenie; podejmuje generalne działania bądź indywidualne interwencje w celu usunięcia nieprawidłowości.

3. Rzecznika Praw Obywatelskich oraz jego zastępców na okres sześciu lat wybiera Sejm większością ⅔ głosów jego posłów. Jego zastępcy zajmują się obroną interesów przyszłych pokoleń oraz praw narodowości żyjących w Polsce. Rzecznik Praw Obywatelskich i jego zastępcy nie mogą być członkami partii politycznych i nie mogą prowadzić działalności politycznej.

4. Rzecznik Praw Obywatelskich składa roczne sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi.

5. Szczegółowe przepisy dotyczące Rzecznika Praw Obywatelskich i jego zastępców określa ustawa.

Samorządy terytorialne

Artykuł 31

1. W celu zarządzania sprawami publicznymi i sprawowania władzy publicznej na szczeblu lokalnym w Polsce funkcjonują samorządy terytorialne.

2. Zgodnie z ustawą, w sprawach wchodzących w zakres obowiązków i uprawnień samorządu terytorialnego można przeprowadzić lokalne referendum.

3. Przepisy dotyczące samorządów terytorialnych określa ustawa organiczna.

Artykuł 32

1. W administrowaniu sprawami publicznymi na szczeblu lokalnym, samorząd terytorialny, w zakresie określonym ustawą:

a) wydaje rozporządzenia;

b) podejmuje decyzje;

c) samodzielnie administruje;

d) określa zasady swej organizacji i działalności;

e) egzekwuje swoje prawa jako właściciel majątku samorządu terytorialnego;

f) ustala swój budżet i na tej podstawie prowadzi samodzielną gospodarkę finansową;

g) może prowadzić działalność gospodarczą z wykorzystaniem swoich zasobów i przychodów, o ile nie zagraża to wypełnianiu zadań statutowych;

h) decyduje o rodzaj ach i wymiarze podatków lokalnych;

i) może tworzyć symbole samorządowe, ustanawiać lokalne odznaczenia i tytuły honorowe;

j) może zwracać się do kompetentnych organów z prośbą o informację lub o wszczęcie postępowania oraz wyrażać wobec nich opinie;

k) może swobodnie zrzeszać się z innymi jednostkami samorządu terytorialnego, ustanawiać formy współpracy dla realizacji wspólnych interesów; w zakresie swych zadań statutowych uprawnień może współpracować z jednostkami samorządu terytorialnego innych państw oraz być członkiem międzynarodowych zrzeszeń samorządowych;

l) wykonuje inne zadania statutowe oraz inne uprawnienia i obowiązki wynikające z ustawy.

2. Działając w ramach swych uprawnień, jednostka samorządu terytorialnego może — na podstawie ustawowego upoważnienia — wydawać rozporządzania w celu uregulowania spraw lokalnych nieuregulowanych ustawowo lub w innych aktach normatywnych.

3. Rozporządzenie wydane przez organy samorządu terytorialnego nie może być sprzeczne z innymi aktami normatywnymi.

4. Po ogłoszeniu rozporządzenia, jednostka samorządu terytorialnego przesyła je niezwłocznie do stołecznego lub wojewódzkiego urzędu państwowego. Jeśli stwierdzą one, że rozporządzenie lub któryś z jego przepisów są niezgodne z ustawą, mogą zainicjować zbadanie rozporządzenia przez sąd.

5. Urząd stołeczny lub urząd wojewódzki mogą zainicjować wszczęcie procesu sądowego w kwestii stwierdzenia zaniechania przez jednostkę samorządu terytorialnego ustawowego obowiązku ustawodawczego. Jeśli jednostka samorządu terytorialnego nie wypełni tego obowiązku w terminie wyznaczonym w werdykcie sądowym, w którym został stwierdzony fakt zaniechania przez nią obowiązku ustawodawczego, to sąd — na wniosek urzędu stołecznego lub wojewódzkiego — zarządzi, aby rozporządzenie niezbędne do naprawy skutków owego zaniechania wydały urząd stołeczny lub wojewódzki.

6. Własność samorządów terytorialnych jest własnością publiczną, która służy wypełnianiu przez nie ich zadań statutowych.

Artykuł 33

1. Zadania i uprawnienia samorządu terytorialnego wykonują Rady Samorządowe.

2. Radą miasta kieruje burmistrz. Przewodniczącego rady województwa wybiera sama rada spośród swoich członków, na czas trwania swojej kadencji.

3. Rada, zgodnie z przepisami ustawy organicznej, może wybierać komisje i utworzyć urząd.

Artykuł 34

1. Samorządy terytorialne i organy państwowe mogą współpracować w interesie osiągnięcia celów wspólnotowych. Ustawa może określić dla samorządów obowiązkowe zadania oraz obszary działalności. Samorząd terytorialny jest uprawniony do otrzymania wsparcia ze środków budżetowych stosownie do poniesionych nakładów na realizację zadań w wyznaczonych obszarach działalności.

2. Ustawa może stanowić, że zadania należące do zakresu obowiązków samorządu terytorialnego są wykonywane wspólnie z innymi organizacjami.

3. Burmistrz i przewodniczący rady województwa poza zadaniami samorządowymi mogą wyjątkowo, na podstawie rozporządzenia przewidzianego ustawą bądź na podstawie ustawowego upoważnienia, wypełniać zadania i kompetencje administracji państwowej.

4. Rząd, poprzez stołeczny i wojewódzkie urzędy państwowe, zapewnia nadzór prawny nad jednostkami samorządu terytorialnego.

5. Mając na względzie zachowanie równowagi budżetowej, ustawa może określić warunki zaciągania kredytu, jego wysokość oraz warunki podejmowania innych zobowiązań przez jednostkę samorządową, może też uzależnić to od zgody Rządu.

Artykuł 35

1. Wybory do samorządów terytorialnych i wybory burmistrzów są, zgodnie z prawem wyborczym, powszechne, równe, bezpośrednie i tajne; przeprowadza się je w sposób określony w ustawie organicznej, zapewniający wyborcom swobodne wyrażenie ich woli.

2. Przedstawiciele samorządu terytorialnego i burmistrzowie są wybierani, zgodnie z ustawą organiczną, na pięcioletnią kadencję.

3. Kadencja rady samorządowej trwa do dnia wyborów przedstawicieli samorządu terytorialnego i burmistrzów. W wypadku gdy wybory z powodu braku kandydatów nie odbędą się, kadencja rady zostaje przedłużona do dnia wyborów uzupełniających. Kadencja burmistrza trwa do wyboru nowego burmistrza.

4. Rada samorządowa — zgodnie z przepisami ustawy organicznej — może ogłosić samorozwiązanie Rady.

5. Sejm, na wniosek Rządu — zgłoszony po zasięgnięciu opinii Trybunału Konstytucyjnego — może rozwiązać radę samorządową, jeśli działa ona w sposób sprzeczny z Konstytucją.

6. Samorozwiązanie i rozmazanie rady samorządowej kończy zarazem kadencję burmistrza.

Finanse publiczne

Artykuł 36

1. Sejm, na każdy rok kalendarzowy, w formie ustawy, uchwala centralny budżet państwa oraz jego wykonanie. Rząd składa w Sejmie projekt ustawy budżetowej i projekt jego wykonania w terminie określonym ustawowo.

2. Projekty ustaw o centralnym budżecie państwa oraz jego wykonaniu muszą zawierać identyczną, i przejrzystą strukturę wraz z uszczegółowionym wykazem racjonalnych wydatków i dochodów państwa.

3. Sejm, uchwalając ustawę o centralnym budżecie państwa, upoważnia Rząd do uzyskania określonej w niej kwoty dochodów oraz do realizacji wydatków.

4. Sejm nie może uchwalić ustawy budżetowej, jeśli jej wykonanie skutkowałoby zadłużeniem państwa przekraczającym połowę produktu krajowego brutto.

5. Tak długo jak zadłużenie państwa przekracza połowę produktu krajowego brutto, Sejm może przyjąć wyłącznie ustawę budżetową, która zakłada zmniejszenie zadłużenia państwa w odniesieniu do produktu krajowego brutto.

6. Od postanowień zawartych w ustępach 4 i 5 w niezbędnym zakresie można odstąpić wyłącznie w okresie obowiązywania nadzwyczajnego reżimu prawnego, w celu złagodzenia następstw okoliczności, które do niego doprowadziły oraz w przypadku trwałej i pogłębionej recesji gospodarki narodowej, aby przywrócić równowagę gospodarczą.

7. Jeśli Sejm nie uchwali ustawy budżetowej do początku roku kalendarzowego, to Rząd jest uprawniony do odpowiednio rozłożonego w czasie poboru określonych przepisami prawa przychodów i do efektywnego realizowania wydatków w ramach wytycznych i priorytetów określonych w ustawie budżetowej obowiązującej w poprzednim roku kalendarzowym.

Artykuł 37

1. Rząd jest zobowiązany do zgodnego z prawem i celowego wykonywania centralnego budżetu państwa przy zachowaniu przejrzystości i efektywnego zarządzania finansami publicznymi.

2. W trakcie wykonywania centralnego budżetu państwa — z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 36 ust. 6 — nie można zaciągać kredytu ani innych zobowiązań finansowych, które skutkowałyby zadłużeniem państwa przekraczającym połowę produktu krajowego brutto.

3. Dopóki zadłużenie państwa jest wyższe niż połowa produktu krajowego brutto — z wyjątkiem sytuacji określonych w art. 36 ust. 6 – w trakcie wykonywania centralnego budżetu państwa nie można zaciągać kredytu ani innych zobowiązań finansowych, w następstwie których stopień zadłużenia państwa w proporcji do produktu krajowego brutto byłby wyższy niż w roku poprzednim.

4. Tak długo jak zadłużenie państwa jest wyższe niż połowa produktu krajowego brutto, Trybunał Konstytucyjny, w ramach uprawnień określonych w art. 24 ust. 2 pkt b)—e), może orzekać o zgodności ustaw dotyczących: centralnego budżetu państwa i jego wykonania, podatków państwowych, świadczeń socjalnych, opłat, ceł, centralnych decyzji określających podatki lokalne wyłącznie z zawartymi w Konstytucji: prawem do życia i ludzkiej godności, prawem do ochrony danych osobowych, prawem do wolności myśli, sumienia i wyznania oraz z prawami związanymi z obywatelstwem polskim; w przypadku stwierdzenia naruszenia wymienionych praw Trybunał Konstytucyjny może unieważnić powyższe ustawy. Trybunał Konstytucyjny, bez jakichkolwiek ograniczeń, może również unieważnić określone powyżej przedmiotowo ustawy, jeśli w trakcie ich uchwalania lub ogłaszania nie zostały spełnione wymogi przewidziane Konstytucją.

5. Sposób obliczania długu państwowego oraz produktu krajowego brutto, jak również przepisy dotyczące wykonania zadań ujętych w art. 36, ustępy 1–3, określa ustawa.

Artykuł 38

1. Własność państwa i samorządów terytorialnych stanowi majątek narodowy. Zarządzanie majątkiem narodowym i jego ochrona winna służyć interesowi publicznemu, zaspokajaniu publicznych potrzeb, zachowaniu zasobów naturalnych, a także uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń. Wymogi zachowania i ochrony majątku narodowego oraz odpowiedzialnego gospodarowania majątkiem narodowym określa ustawa organiczna.

2. Zakres wyłącznej własności państwowej oraz wyłącznej działalności gospodarczej państwa, jak również ograniczenia i warunki przejmowania przez państwo majątku narodowego o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej na cele wymienione w ust. 1, określa ustawa organiczna.

3. Majątek narodowy może być przekazany jedynie na cele i z wyjątkami określonymi ustawą, z zachowaniem należytej proporcji między jego ceną a wartością.

4. Umowa dotycząca przeniesienia własności majątku narodowego lub jego użytkowania może być zawarta jedynie z organizacjami, których struktura własnościowa i organizacyjna, jak również sposób zarządzania przekazanym im majątkiem narodowym bądź oddanym w użytkowanie są przejrzyste.

5. Organizacje gospodarcze stanowiące własność państwa i samorządów terytorialnych, przestrzegając prawa, prowadzą działalność gospodarczą w sposób określony w ustawie, samodzielnie i odpowiedzialnie, zgodnie z wymogami celowości i rentowności.

Artykuł 39

1. Wsparcie ze środków centralnego budżetu państwa może być przyznane, a środki na podstawie umowy wypłacone jedynie organizacji, której struktura własnościowa i organizacyjna oraz działalność związana z wykorzystaniem przyznanych środków finansowych są przejrzyste.

2. Każda organizacja gospodarująca finansami publicznymi zobowiązana jest do rozliczenia się przed opinią publiczną ze swej działalności związanej z wykorzystywaniem finansów publicznych. Środkami publicznymi oraz majątkiem narodowym należy zarządzać zgodnie z zasadą przejrzystości i z wykluczeniem korupcji. Dane dotyczące finansów publicznych oraz majątku narodowego są danymi publicznymi.

Artykuł 40

Mając na uwadze konieczność zaspokajania potrzeb społecznych oraz bezpieczeństwo socjalne osób starszych, podstawowe zasady ponoszenia ciężarów publicznych oraz systemu emerytalnego określa ustawa organiczna.

Artykuł 41

1. Narodowy Bank Polski jest centralnym bankiem Polski. Odpowiedzialność Narodowego Banku Polskiego za politykę monetarną określa ustawa organiczna.

2. Prezes i wiceprezesi Narodowego Banku Polskiego są mianowani na sześcioletnią kadencję przez Prezydenta Republiki.

3. Prezes Narodowy Bank Polski składa Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego.

4. Prezes Narodowego Banku Polskiego, w ramach uprawnień wynikających z ustawy organicznej, może wydawać rozporządzenia, które nie mogą być sprzeczne z ustawą. W wydawaniu rozporządzeń, Prezesa Narodowego Banku Polskiego może zastąpić wyznaczony przez niego – w wydanym w tym celu rozporządzeniu – wiceprezes.

5. Szczegółowe zasady struktury i funkcjonowania Narodowego Banku Polskiego określa ustawa organiczna.

Artykuł 42

Zasady dotyczące organu nadzorującego system finansowy określa ustawa organiczna.

Artykuł 43

1. Państwowa Izba Obrachunkowa jest organem kontrolnym Sejmu w sprawach finansowych i gospodarczych. Państwowa Izba Obrachunkowa w ramach swych ustawowych kompetencji kontroluje wykonanie centralnego budżetu państwa, oszczędność gospodarowania finansami publicznymi, zarządzanie majątkiem narodowym. Państwowa Izba Obrachunkowa wykonuje czynności kontrolne z punktu widzenia legalności, celowości i skuteczności.

2. Prezes Państwowej Izby Obrachunkowej jest wybierany na dwunastoletnią kadencję przez Sejm większością ⅔ głosów posłów.

3. Prezes Państwowej Izby Obrachunkowej składa Sejmowi roczne sprawozdanie z działalności Państwowej Izby Obrachunkowej.

4. Szczegółowe zasady dotyczące struktury i funkcjonowania Państwowej Izby Obrachunkowej określa ustawa organiczna.

Artykuł 44

1. Rada Budżetowa jest organem wspierającym działalność ustawodawczą Sejmu, badającym realność i wykonalność budżetu centralnego państwa.

2. Rada Budżetowa uczestniczy w przygotowaniu ustawy budżetowej w sposób określony w ustawie.

3. Mając na uwadze postanowienia zawarte w art. 36 ust. 4 i 5, warunkiem koniecznym uchwalenia ustawy budżetowej jest uzyskanie uprzedniej zgody Rady Budżetowej.

4. Członkami Rady Budżetowej są: Przewodniczący Rady Budżetowej, Prezes Narodowego Banku Polskiego oraz Prezes Państwowej Izby Obrachunkowej. Przewodniczącego Rady Budżetowej mianuje Prezydent Republiki na sześć lat.

5. Szczegółowe zasady funkcjonowania Rady Budżetowej określa ustawa organiczna.

Wojsko Polskie

Artykuł 45

1. Siłę zbrojną Polski stanowi Wojsko Polskie. Podstawowym zadaniem Wojska Polskiego jest obrona niepodległości Polski, jej integralności terytorialna i granic, wypełnianie obowiązków wspólnych działań wojskowych i działań mających na celu utrzymanie pokoju wynikających z umów międzynarodowych, a także wykonywanie zgodnej z zasadami prawa międzynarodowego działalności humanitarnej.

2. Uprawnionymi do kierowania Wojskiem Polskim w ramach określonych w Konstytucji i ustawie organicznej, o ile traktat międzynarodowy nie stanowi inaczej, są wyłącznie: Sejm, Prezydent Republiki, Rada Obrony Narodowej, Rząd, a także minister dysponujący stosownym zakresem obowiązków i kompetencji. Funkcjonowaniem Wojska Polskiego kieruje Rząd.

3. Wojsko Polskie uczestniczy w działaniach mających na celu zapobieganie katastrofom, usuwanie i likwidowanie ich następstw.

4. Zawodowi członkowie kadr Wojska Polskiego nie mogą być członkami partii politycznych i nie mogą angażować się w działalność polityczną.

5. Szczegółowe zasady dotyczące struktury, zadań, kierownictwa i dowództwa Wojska Polskiego określa ustawa organiczna.

Policja i służby bezpieczeństwa narodowego

Artykuł 46

1. Podstawowym zadaniem policji jest zapobieganie czynom karalnym, ochrona przed nimi i ich wykrywanie, zapewnianie bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz utrzymanie porządku na granicach państwa.

2. Działalnością policji kieruje Rząd.

3. Podstawowym zadaniem służb bezpieczeństwa narodowego jest obrona niepodległości Polski i porządku prawnego, a także umacnianie interesów bezpieczeństwa narodowego.

4. Działalnością służb bezpieczeństwa narodowego kieruje Rząd.

5. Zawodowi członkowie kadr policji i służb bezpieczeństwa narodowego nie mogą być członkami partii politycznych i nie mogą prowadzić działalności politycznej.

6. Szczegółowe zasady dotyczące struktury i funkcjonowania policji i służb bezpieczeństwa narodowego, zasady użycia środków i metod działania tajnych służb, a także przepisy dotyczące działalności na rzecz bezpieczeństwa narodowego określa ustawa organiczna. Decyzja w sprawie uczestnictwa w operacjach wojskowych

Artykuł 47

1. Rząd decyduje o ruchach oddziałów Wojska Polskiego oraz zagranicznych sił zbrojnych związanych z przekraczaniem granic państwowych.

2. Sejm decyduje większością ⅔ głosów posłów biorących udział w głosowaniu — z wyjątkiem przypadków określonych w ust. 3 — o użyciu Wojska Polskiego za granicą i na terytorium Polski oraz o jego stacjonowaniu za granicą, a także o użyciu zagranicznych sił zbrojnych na terytorium Polski bądź wyruszających z terytorium Polski oraz o stacjonowaniu zagranicznych sił zbrojnych w Polsce.

3. Wykonując postanowienia ust. 2 oraz decyzji Unii Europejskiej lub NATO, rząd decyduje o użyciu Wojska Polskiego i zagranicznych sił zbrojnych, a także w sprawie innych ruchów oddziałów Wojska Polskiego i zagranicznych sił zbrojnych.

4. Rząd, składa niezwłocznie sprawozdanie z działań podjętych w ramach ust. 3 oraz z wykonania zezwoleń na udział Wojska Polskiego w operacjach pokojowych bądź z prowadzenia przez Wojsko Polskie działalności humanitarnej za granicą, na obszarze operacji militarnych, Sejmowi, jednocześnie powiadamiając o tym Prezydenta Republiki.

Szczególny reżim prawny

Wspólne zasady dotyczące stanu wyjątkowego i stanu zagrożenia kraju

Artykuł 48

1. Sejm:

a) w przypadku stanu wojny lub bezpośredniej groźby ataku zbrojnego ze strony obcej potęgi (niebezpieczeństwo wojenne) ogłasza stan zagrożenia kraju i powołuje Radę Obrony Kraju;

b) w wypadku działań zbrojnych zmierzających do obalenia porządku konstytucyjnego lub zdobycia wyłącznej władzy, a także w przypadku brutalnych działań zbrojnych bądź popełnionych z bronią w ręku, zagrażających w masowej skali życiu ludzkiemu lub własności, ogłasza stan wyjątkowy.

2. Do ogłoszenia stanu zagrożenia kraju, do zawarcia pokoju, jak również do ogłoszenia, zgodnie z ust. l, szczególnego reżimu prawnego wymagana jest większość ⅔ głosów ogólnej liczby posłów na Sejm.

3. Jeżeli Sejm nie ma możliwości podjęcia tych decyzji, Prezydent Republiki jest uprawniony do ogłoszenia stanu wojennego, ogłoszenia stanu zagrożenia kraju i powołania Rady Obrony Kraju, a także do ogłoszenia stanu wyjątkowego.

4. Sejm nie ma możliwości podjęcia takich decyzji, jeśli nie obraduje i jeśli jego zwołanie napotyka nieprzezwyciężalne trudności wskutek braku czasu lub z powodu okoliczności, które doprowadzają do stanu wojennego, zagrożenia kraju bądź stanu wyjątkowego.

5. Fakt niemożności podjęcia decyzji przez Sejm, a także fakt zasadności ogłoszenia stanu wojennego, ogłaszania stanu zagrożenia kraju i stanu wyjątkowego stwierdzają — jednomyślnie — Marszałek Sejmu, Prezes Trybunału Konstytucyjnego i Premier.

6. Sejm rozpatruje zasadność ogłoszenia stanu wojny, ogłoszenia stanu zagrożenia kraju lub stanu wyjątkowego na swoim pierwszym posiedzeniu po ustaniu stanu niemożności i podejmuje decyzję w sprawie legalności podejmowanych działań. Do podjęcia decyzji w tej sprawie wymagana jest większość ⅔ głosów posłów na Sejm.

7. W czasie stanu zagrożenia kraju albo stanu wyjątkowego Sejm nie może podjąć decyzji o samorozwiązaniu, ani też nie może zostać rozwiązane. W czasie trwania stanu zagrożenia kraju albo stanu wyjątkowego nie można wyznaczać terminu wyborów parlamentarnych ani ich przeprowadzać; w zaistniałej sytuacji nowy Sejm należy wybrać w ciągu dziewięćdziesięciu dni, licząc od dnia odwołania stanu zagrożenia kraju albo stanu wyjątkowego. Jeżeli wybory powszechne do Sejmu zostały już przeprowadzone, ale nowy Sejm nie zdążył się jeszcze ukonstytuować, Prezydent Republiki zwołuje inauguracyjne posiedzenie Sejmu, nie później niż w ciągu trzydziestu dni od odwołania stanu zagrożenia kraju albo stanu wyjątkowego.

8. Sejm, który podjął decyzję o samorozwiązaniu bądź został rozwiązany podczas stanu zagrożenia kraju zwołuje Rada Obrony Kraju, a podczas stanu wyjątkowego — Prezydent Republiki.

Stan zagrożenia kraju

Artykuł 49

1. Przewodniczącym Rady Obrony Kraju jest Prezydent Republiki, a jej członkami: przewodniczący klubów parlamentarnych, Premier, ministrowie oraz — z prawem głosu doradczego — naczelnik Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.

2. Rada Obrony Kraju wypełnia uprawnienia:

a) scedowane na nią przez Sejm,

b) Prezydenta Republiki,

c) Rządu.

3. Rada Obrony Kraju decyduje o:

a) użyciu Wojska Polskiego za granicą i na terytorium Polski, o jego udziale w misjach pokojowych, o jego działalności humanitarnej na obszarze zagranicznych operacji militarnych oraz o jego stacjonowaniu za granicą;

b) użyciu zagranicznych sił zbrojnych na terytorium Polski bądź wyruszających z terytorium Polski oraz o stacjonowaniu zagranicznych sił zbrojnych w Polsce;

c) wprowadzeniu środków nadzwyczajnych, określonych w ustawie organicznej.

4. Rada Obrony Kraju, zgodnie z ustawą, może zawiesić stosowanie niektórych ustaw, odstąpić od stosowania wybranych przepisów prawnych, jak również może wprowadzać inne nadzwyczajne rozmazania.

5. Rozporządzenie Rady Obrony Kraju traci swą moc prawną z chwilą odwołania stanu zagrożenia kraju, z wyjątkiem sytuacji gdy Sejm przedłuży okres obowiązywania rozporządzenia.

Stan wyjątkowy

Artykuł 50

1. Wojsko Polskie może być użyte w czasie stanu wyjątkowego, jeśli użycie policji i służb bezpieczeństwa narodowego nie jest wystarczające.

2. W czasie stanu wyjątkowego, w przypadku niemożności podejmowania decyzji przez Sejm, o wykonaniu przepisu ust. l i użyciu Wojska Polskiego decyduje Prezydent Republiki.

3. W czasie stanu wyjątkowego środki nadzwyczajne, określone w ustawie organicznej, wprowadza w drodze rozporządzenia Prezydent Republiki. Prezydent Republiki może swym rozporządzeniem zawiesić stosowanie niektórych ustaw, odstąpić od stosowania wybranych przepisów prawnych, jak również wprowadzić inne nadzwyczajne środki.

4. O wprowadzonych przez siebie nadzwyczajnych środkach Prezydent Republiki niezwłocznie powiadamia Marszałka Sejmu. W czasie stanu wyjątkowego Sejm, a w niemożności jego obrad, komisja parlamentarna zajmująca się sprawami obrony kraju obraduje permanentnie. Sejm, a w razie niemożności jego obrad, komisja parlamentarna zajmująca się sprawami obrony kraju może zawiesić stosowanie rozwiązań nadzwyczajnych wprowadzonych przez Prezydenta Republiki.

5. Wprowadzone drogą rozporządzenia rozmazania nadzwyczajne obowiązują przez trzydzieści dni, z wyjątkiem sytuacji gdy Sejm, a razie niemożności jego obrad, komisja parlamentarna zajmująca się sprawami obrony kraju przedłuży okres ich obowiązywania.

6. Rozporządzenie Prezydenta Republiki traci moc prawną z chwilą odwołania stanu wyjątkowego.

Stan mobilizacji obronnej

Artykuł 51

1. W przypadku niebezpieczeństwa zewnętrznej napaści zbrojnej lub w interesie wypełnienia zobowiązań sojuszniczych Sejm, na czas określony, ogłasza stan mobilizacji obronnej i jednocześnie upoważnia Rząd do zaprowadzenia przewidzianych ustawą organiczną środków nadzwyczajnych. Czas trwania stanu mobilizacji obronnej może zostać przedłużony.

2. Do ogłoszenia i przedłużenia — zgodnie z ust. l — szczególnego reżimu prawnego wymagana jest większość ⅔ głosów posłów uczestniczących w głosowaniu.

3. Rząd, w ślad za inicjatywą ogłoszenia stanu mobilizacji obronnej, może w drodze rozporządzenia wprowadzić regulacje odmienne od zawartych w ustawach regulujących funkcjonowanie administracji publicznej, Wojska Polskiego i organów ochrony porządku, o czym na bieżąco informuje Prezydenta Republiki i stałe komisje parlamentarne dysponujące stosownym zakresem obowiązków i uprawnień. Wprowadzone w ten sposób regulacje obowiązują do chwili przyjęcia przez Sejm uchwały o ogłoszeniu stanu mobilizacji obronnej, ale nie dłużej niż sześćdziesiąt dni.

4. W czasie stanu mobilizacji obronnej Rząd może wydać rozporządzenie, w którym — zgodnie z przepisami ustawy organicznej — może zawiesić stosowanie niektórych aktów normatywnych, odstąpić od stosowania wybranych przepisów prawnych, jak również wprowadzić inne nadzwyczajne środki.

5. Rozporządzenie Rządu traci moc prawną z chwilą odwołania stanu mobilizacji obronnej.

Niespodziewany atak

Artykuł 52

1. W przypadku niespodziewanej inwazji obcych sił zbrojnych na terytorium Polski, Rząd zobowiązany jest podjąć natychmiastowe działania odpowiednio przygotowanymi siłami własnymi i sojuszniczymi w celu: odparcia ataku, ochrony terytorium Polski, obrony powietrznej, obrony porządku prawnego, życia i własności, porządku i bezpieczeństwa publicznego, zgodnie z planem obrony koniecznej zatwierdzonym przez Prezydenta Republiki, dopóki nie zostanie podjęta — o ile zaistnieje taka konieczność — decyzja o ogłoszeniu stanu zagrożenia kraju lub stanu wyjątkowego.

2. Rząd o swych działaniach podjętych na podstawie ust. l niezwłocznie powiadamia Sejm i Prezydenta Republiki.

3. Rząd w sytuacji nieoczekiwanej napaści może wprowadzić określone w ustawie organicznej środki nadzwyczajne, jak również wydać rozporządzenie, w którym — zgodnie z przepisami ustawy — może zawiesić stosowanie niektórych aktów normatywnych, odstąpić od stosowania wybranych przepisów prawnych, jak również wprowadzić inne nadzwyczajne środki.

4. Rozporządzenie Rządu traci moc prawną z chwilą położenia kresu nieoczekiwanej napaści.

Stan zagrożenia

Artykuł 53

1. W przypadku kieski żywiołowej zagrażającej życiu ludzkiemu i majątkowi lub w przypadku katastrof przemysłowych oraz w celu usunięcia ich następstw Rząd ogłasza stan zagrożenia i może wprowadzić działania nadzwyczajne, określone w ustawie organicznej.

2. Rząd podczas stanu zagrożenia może wydać rozporządzenie, którym — zgodnie z przepisami ustawy organicznej — może zawiesić stosowanie niektórych aktów normatywnych, odstąpić od stosowania wybranych przepisów prawnych, jak również wprowadzić inne nadzwyczajne środki.

3. Rozporządzenie Rządu, o którym mowa w ust. 2, obowiązuje piętnaście dni, z wyjątkiem sytuacji gdy Rząd, na podstawie upoważnienia danego mu przez Sejm, przedłuży okres obowiązywania rozporządzenia.

4. Rozporządzenie Rządu traci moc prawną z chwilą odwołania stanu zagrożenia.

Przepisy wspólne, mające zastosowanie do szczególnego reżimu prawnego

Artykuł 54

1. W szczególnym reżimie prawnym wykonywanie praw podstawowych może zostać zawieszone lub ograniczone, jednak z poszanowaniem postanowień art. I (3) i z wyłączeniem praw, o których jest mowa w art. II i III oraz art. XXVIII.

2. W szczególnym reżimie prawnym nie można zawiesić stosowania Konstytucji i nie można ograniczyć działalności Trybunału Konstytucyjnego.

3. Szczególny reżim prawny jest odwoływany przez organ uprawniony do wprowadzenia szczególnego reżimu prawnego, jeżeli ustają warunki jego ogłoszenia.

4. Szczegółowe przepisy, mogące mieć zastosowanie w szczególnym reżimie prawnym, określa ustawa organiczna.

Postanowienia końcowe

1. Konstytucja Polski wchodzi w życie z dniem l stycznia 2012 roku.

2. Sejm uchwala niniejszą Konstytucję na podstawie ustawy (…) roku.

3. Sejm — zgodnie z ust. 2 — uchwala w odrębnym trybie związane z niniejszą Konstytucją przepisy przejściowe.

4. Rząd zobowiązany jest przedłożyć Sejmowi projekty ustaw niezbędne do wykonywania Konstytucji.

My, posłowie na Sejm, wybrani (…) roku, świadomi naszej odpowiedzialności przed Bogiem i człowiekiem, korzystając z przysługującej nam władzy ustawodawczej, ustanawiamy powyższym pierwszą, jednolitą Konstytucję Polski.

Niech będzie pokój, wolność i zgoda.

Prezydent Republiki Marszałek Sejmu